Μόλις 22,95% είναι το ποσοστό των γυναικών, οι οποίες βρίσκονται σε θέσεις ευθύνης συνολικά στα ελληνικά δημόσια ΑΕΙ με το ακαδημαϊκό τοπίο να παραμένει ανδροκρατούμενο, αφού καταλαμβάνει το 76,89%. Η μέση αναλογία διαμορφώνεται σε περίπου 1 γυναίκα για κάθε 3,35 άνδρες σε διοικητικές και/ή ηγετικές θέσεις.
Στην κορυφή της λίστας αναφορικά με την γυναικεία εκπροσώπηση σε θέσεις ευθύνης, βρίσκεται το Πάντειο Πανεπιστήμιο – οι γυναίκες καταλαμβάνουν το 37,93% με το αντίστοιχο ποσοστό για τους άνδρες να είναι 62,07%. Να σημειωθεί, ότι στο Πάντειο στους τέσσερις Κοσμήτορες, οι τρεις είναι γυναίκες, όπως είναι και δύο εκ των Προέδρων Τμημάτων ενώ γυναίκα είναι και η ίδια η Πρύτανις του Ιδρύματος.
Την πρώτη πεντάδα συμπληρώνουν το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (Γ:35%, Α: 65%), το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο (Γ: 34,78%, Α:65,22%), το Πανεπιστήμιο Κρήτης (Γ:33,33%, Α:66,67%) και το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής (Γ:34%, Α: 66%).
Στον αντίποδα, στη χαμηλότερη θέση εκπροσώπησης γυναικών βρίσκεται το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης με ποσοστό 10,53% έναντι 89,47% ανδρών. Την πεντάδα υποεκπροσώπησης γυναικών συγκροτούν το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (Γ:12%, Α:88%), το Ιόνιο Πανεπιστήμιο (Γ:11,54%, Α:88,46%), το Πανεπιστήμιο Πειραιώς (Γ:13,33%, Α: 86,67%) και το Πολυτεχνείο Κρήτης (Γ:14,3%, Α:85,7%).
Συνολικά, παρατηρείται πως τα πανεπιστήμια κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών, όπως Πάντειο, Χαροκόπειο ή ΕΑΠ, εμφανίζουν υψηλότερη γυναικεία παρουσία σε θέσεις ευθύνης. Αντίθετα, τα τεχνολογικά και πολυτεχνικά ιδρύματα (ΕΜΠ, Πολυτεχνείο Κρήτης) έχουν πολύ χαμηλή γυναικεία εκπροσώπηση.
Κατάταξη Πανεπιστημίων βάσει Ποσοστού Γυναικών σε Θέσεις Ευθύνης (Φθίνουσα σειρά)
Η γυναικεία παρουσία στα Πανεπιστήμια και οι προκλήσεις για την ισότητα
Η χαμηλή ποσόστωση γυναικών στις θέσεις ευθύνης, αποδίδεται από την Πρύτανι του Παντείου στο συνδυασμό δύο παραγόντων: στη διαθεσιμότητα των γυναικών υποψηφίων και στην επικρατούσα νοοτροπία. «Οι γυναίκες συχνά δεν ενδιαφέρονται ή δεν επιδιώκουν τέτοιες θέσεις λόγω κοινωνικών στερεοτύπων, βάσει των οποίων ο δημόσιος χώρος και οι ηγετικοί ρόλοι δεν τους ταιριάζουν», επισημαίνει η ίδια, εξηγώντας: «Αν και σε επίπεδο μελών ΔΕΠ η αναλογία μεταξύ ανδρών και γυναικών μπορεί να είναι 60-40 αντίστοιχα, συχνά οι γυναίκες δεν ενδιαφέρονται να διεκδικήσουν θέσεις κοσμήτορα ή προέδρου. Στην πράξη, διαπιστώνουμε ότι εξαιτίας της ανατροφής τους, θεωρούν πως πρέπει να ενδυθούν ρόλους, στους οποίους δεν περιλαμβάνεται η διεκδίκηση μίας ηγετικής θέσης – ένα πλάνο ζωής, που για τους άνδρες είναι το ‘αυτονόητο’. Από την άλλη, ακόμη κι όταν μία γυναίκα όντως έχει τη φιλοδοξία να διεκδικήσει μία θέση, τα στερεότυπα ορθώνονται μπροστά της ως εμπόδιο. Επιπλέον, αντίθετα με τους άνδρες, η γυναίκα πρέπει να αποδεικνύει συνεχώς ότι έχει τις ικανότητες να διεκδικήσει μία τέτοια θέση. Πρόκειται για βαθιά ριζωμένα στην ιστορία πρότυπα, επάνω στα οποία έχουν διαμορφωθεί οι κοινωνικοί ρόλοι. Η πρόοδος απαιτεί χρόνο και προσπάθεια», καταλήγει η κ.Κουλούρη.
Η συνάντηση των γυναικών στη Σύνοδο Πρυτάνεων
Στο πλαίσιο της πρόσφατης Συνόδου των Πρυτάνεων, η κ. Κουλούρη ως προεδρεύουσα, ανέλαβε την πρωτοβουλία για μία αμιγώς γυναικεία συνάντηση, στην οποία είχε προσκληθεί και η υπουργός Παιδείας, Σοφία Ζαχαράκη.
Προηγουμένως, η Πρύτανις είχε ζητήσει από όλα τα ελληνικά πανεπιστήμια να συγκεντρώσουν τα στοιχεία για την αναλογία ανδρών και γυναικών στα μέλη ΔΕΠ καθώς και σε θέσεις ευθύνης – Πρυτάνεις, Αντιπρυτάνεις, Κοσμήτορες, Πρόεδροι Τμημάτων, μέλη Συμβουλίου Διοίκησης – προκειμένου να γίνει μία ακριβής αποτύπωση της κατάστασης που επικρατεί στον ακαδημαϊκό χώρο. Τα αποτελέσματα ήταν τα αναμενόμενα. «Αν και η εικόνα παρουσιάζει μικρή βελτίωση τα τελευταία έτη, δεν καταγράφονται ιδιαίτερες μεταβολές. Το πρόβλημα παραμένει», σημειώνει η ίδια στο protothema.gr. «Η παρουσία της υπουργού, ήταν μια ευκαιρία να αναδείξουμε το θέμα. Άλλωστε κι εκείνη ως γυναίκα και ως νέα πολιτικός έχει βρεθεί αντιμέτωπη με συμπεριφορές που οφείλονται στο φύλο, έχει βιώσει την αμφισβήτηση ως προς τις ικανότητές της, όπως κι εμείς ως πανεπιστημιακοί. Η υπουργός έδειξε ενσυναίσθηση και ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το θέμα. Συνυπέγραψε την πρόταση να αναζητήσουμε από κοινού πολιτικές ενδυνάμωσης των γυναικών. Να δούμε τί πρέπει να κάνουμε ώστε να είναι περισσότερες οι γυναίκες σε θέσεις ευθύνης», καταλήγει.
Αναφορικά με τα δεδομένα για την παρουσία των γυναικών σε ηγετικές θέσεις στα ΑΕΙ, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, η Πρύτανις του Παντείου Πανεπιστημίου, Καθηγήτρια Χριστίνα Κουλούρη υπογραμμίζει ότι «για να αξιολογηθούν σωστά (τα δεδομένα), πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι διαδικασίες ανάδειξης των οργάνων διοίκησης, οι οποίες διαφέρουν από χώρα σε χώρα». Σύμφωνα με την ίδια, «είναι δύο διαφορετικά πράγματα να υπάρχει γυναίκα υποψήφια, που δεν ψηφίζεται από την κοινότητα ή να μην διορίζει γυναίκα το Συμβούλιο Διοίκησης».
Τέλος, σχετικά με τη στάση των ανδρών συναδέλφων της, η κ. Κουλούρη αναφέρει ότι «συχνά δεν πιστεύουν ότι υπάρχει πρόβλημα, και θεωρούν ότι οι γυναίκες δεν θέλουν ή δεν μπορούν να προχωρήσουν». Ωστόσο, σημειώνει ότι υπάρχουν και θετικά παραδείγματα: «Έχει αυξηθεί ο αριθμός των γυναικών Αντιπρυτάνεων, κατόπιν συνειδητής επιλογής συναδέλφων Πρυτάνεων».
Οι προτάσεις
Στη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος που θα προάγει την ισότητα και την ενδυνάμωση των γυναικών, στοχεύουν οι προτεινόμενες λύσεις. Αφετηρία, πρέπει να είναι η αφύπνιση των συνειδήσεων προς αυτή την κατεύθυνση ενώ σημαντικό ρόλο θα παίξει και η εμπλοκή των ανδρών.
«Πρέπει να επενδύσουμε στην εκπαίδευση από τα πρώτα στάδια, ξεκινώντας από το νηπιαγωγείο, ώστε να αλλάξουμε τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα που διαμορφώνουν τις αντιλήψεις των παιδιών», υπογραμμίζει η Πρύτανις του Παντείου.
Συνεχίζοντας, η ίδια προτείνει την ουσιαστική υποστήριξη των γυναικών: «Επειδή η τριετία είναι το απαραίτητο χρονικό διάστημα, που πρέπει να μεσολαβεί για την εξέλιξη από τη μία βαθμίδα στην επόμενη στο πανεπιστήμιο αλλά για μία γυναίκα με άδεια μητρότητας, ο χρόνος αυτός δεν μετράει, αυτό θα έπρεπε να αλλάξει ώστε να εξασφαλίζεται η ίση μεταχείριση. Ή προτείνεται να υπάρχει υποστήριξη για τη φροντίδα των παιδιών στο χώρο εργασίας – αυτό θα έπρεπε να ισχύει για όλες τις γυναίκες και όχι μόνο τις πανεπιστημιακούς. Επιπλέον, προκειμένου να μην αποθαρρύνονται οι γυναίκες από τις επαγγελματικές τους φιλοδοξίες λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων, θα ήταν καλό να διευκολύνεται η συμμετοχή τους σε συνέδρια ή οι εκπαιδευτικές άδειες για μεγαλύτερα διαστήματα. Μία σειρά από μικρές παρεμβάσεις, θα μπορούσαν να αλλάξουν την κατάσταση».
Τέλος, η Καθηγήτρια Κουλούρη προτείνει τη διοργάνωση σεμιναρίων συμβουλευτικής στα πανεπιστήμια, μέσω των οποίων θα καλλιεργείται σε φοιτητές και φοιτήτριες η φιλοδοξία και το όραμα – κυρίως στις κοπέλες, που ίσως να μην είχαν σκεφτεί καν τί θα μπορούσαν να κάνουν στην καριέρα τους. «Πρέπει να έχουν πρότυπα ρόλων οι νέες γυναίκες. Για παράδειγμα, είναι σημαντικό για τις φοιτήτριες, να δουν μία γυναίκα στη θέση Πρύτανη ή Αντιπρύτανη. Γιατί, μπορεί να σκεφτούν ‘μπορώ κι εγώ να τα καταφέρω αν το αποφασίσω’», θα πει η κ.Κουλούρη, η οποία, επίσης, υπογραμμίζει τη σημασία της λειτουργίας των Επιτροπών Ισότητας των Φύλων στα πανεπιστήμια. Στη συνέχεια, η ίδια επισημαίνει τη σημασία της εμπλοκής των ανδρών: «Είμαστε το μοναδικό πανεπιστήμιο, που το χαρτοφυλάκιο της ισότητας έχει ανατεθεί σε άνδρα – θεωρώ πως δεν είναι σωστό να συγκροτούν τις επιτροπές ισότητας αποκλειστικά γυναίκες. Αν περιχαρακωνόμαστε χωρίς να συμπεριλαμβάνουμε το άλλο μισό, δεν θα φτάσουμε πουθενά».
Η σύγκριση με άλλες χώρες
Με βάση τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα δεδομένα, μία συγκριτική εικόνα της παρουσίας των γυναικών σε θέσεις ευθύνης – διοίκηση, πρυτανικές αρχές, κοσμητείες – στην ανώτατη εκπαίδευση σε διεθνές επίπεδο, έχει ως ακολούθως:
Χώρα Γυναίκες σε θέσεις ευθύνης στα ΑΕΙ
Ελλάδα: 23% (σε θέσεις ευθύνης)
ΕΕ μέσος όρος: 26% γυναίκες σε πρυτανικές ή ανώτατες θέσεις
Ισπανία: 25–28% σε διοικητικές θέσεις, αλλά <15% σε πρυτανικές
Γερμανία: 26% σε διοικητικές θέσεις, <24% σε προεδρίες
Γαλλία: 30% σε ηγεσία πανεπιστημίων
Νορβηγία: 40% γυναίκες σε πρυτανικές/ανώτατες θέσεις
Σουηδία >50% σε κάποιες βαθμίδες διοίκησης (αλλά όχι πρυτάνεις)
Ηνωμένο Βασίλειο: 30% γυναίκες αντιπρυτάνεις – 25% πρυτάνεις
ΗΠΑ: 32% γυναίκες πρόεδροι πανεπιστημίων
Βάσει των στοιχείων, η Ελλάδα βρίσκεται μεν κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (Ε: 23% έναντι ΕΕ: 26%), ωστόσο η διαφορά είναι αμελητέα. Το προβάδισμα στην ισότητα έχουν σαφώς οι βόρειες χώρες, όπως η Σουηδία και η Νορβηγία.
Οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο κυμαίνονται στο 25–32% στην εκπροσώπηση γυναικών, δείχνοντας κάποια πρόοδο αλλά χωρίς να έχει ακόμη επιτευχθεί ισότητα. Το ποσοστό γυναικείας ηγεσίας σε κορυφαία πανεπιστήμια είναι σαφώς χαμηλότερο του 30‑35% παγκόσμιου μέσου όρου, ειδικά στο STEM.
Πιο αναλυτικά, συγκρίνοντας τη γυναικεία εκπροσώπηση στον ακαδημαϊκό και διοικητικό χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης σε επίπεδο Ευρώπης και παγκοσμίως, με βάση πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία, ισχύουν τα εξής:
Σύμφωνα με τα δεδομένα, που αντλούνται από τα Times Higher Education, HigherEd Direct και World Economic Forum, τα οποία αποτυπώνουν την παγκόσμια τάση για την τελευταία δεκαετία (2015-2025), το 2015 μόνο 28 από τα κορυφαία 200 πανεπιστήμια είχαν γυναίκα ως πρύτανη ή αντιπρύτανη (~14%). Το 2018, αυτό το νούμερο αυξάνεται σε 34, δηλαδή περίπου 17%. Το 2021, το ποσοστό φτάνει στο 20% (41 πανεπιστήμια), το 2022 αυξάνεται στο 21% (43 ιδρύματα), ενώ το 2023 φτάνει το 24% (48). Το 2024 καταγράφτηκαν 50 γυναίκες ‘στο τιμόνι’ (~25%) ενώ το 2025, για πρώτη φορά ξεπεράστηκε το όριο του 27%, με 55 γυναίκες να ηγούνται στα κορυφαία 200 ανώτατα ιδρύματα παγκοσμίως.
Συνολικά, καταγράφεται αύξηση περίπου 96% στον αριθμό γυναικών σε ηγετικές θέσεις (προέδρους, πρυτάνεις, αντιπρυτάνεις) στα πανεπιστήμια από το 2015 στο 2025, που μεταφράζεται σε αύξηση από ~14% σε ~27%.
Στην Ευρώπη, το 26% των ηγετικών στελεχών σε ακαδημαϊκά ιδρύματα είναι γυναίκες (θέσεις heads of institutions). Σε ερευνητικά ιδρύματα, μόλις 30% των grade A θέσεων (ανώτατες πανεπιστημιακές βαθμίδες/full professorships) κατέχονται από γυναίκες. Σε πεδία STEM το ποσοστό πέφτει στο 20%, ενώ σε ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες φτάνει ≈35‑38%. Γενικά, ενώ η ισορροπία φύλου επιτυγχάνεται σε επίπεδο φοιτητών (Bachelor, Master, PhD), παραμένει έντονη ανισότητα στο ανώτατο διοικητικό επίπεδο, σύμφωνα με στοιχεία του Research and innovation. Ενδεικτικά, οι γυναίκες σε θέσεις ευθύνης στα πανεπιστήμια ήταν το 2024 στη Γερμανία το 29%, στην Ολλανδία στο 55% ενώ στο Η.Β. οι γυναίκες επικεφαλής σε κορυφαία ιδρύματα για το 2023 ήταν 9, δηλαδή το 36% του συνόλου στη χώρα.
Στην Αμερική, περίπου 15 από τα κορυφαία πανεπιστήμια έχουν γυναίκες πρόεδρο, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, ποσοστό που αντιστοιχεί στο 27%. Έρευνες δείχνουν πως το ποσοστό γυναικών στον ρόλο του πρύτανη ή συστημικού προέδρου αυξήθηκε από 27% σε 32% μεταξύ 2016‑2022.
Σε Ασιατικές χώρες όπως Κίνα, Ιαπωνία, Νότια Κορέα, η χαμηλή εκπροσώπηση των γυναικών στον ακαδημαϊκό στίβο είναι έντονη, ιδιαίτερα στην επιστημονική παραγωγή, την εξέλιξη καριέρας και την αποτύπωση στη βιβλιογραφία.
Στην Υποσαχάρια Αφρική, μόνο 6% των πανεπιστημιακών διευθυντικών θέσεων και 25% των Συμβουλίων καταλαμβάνονται από γυναίκες.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι οργανωτικές πολιτικές ισότητας, όπως οι στοχευμένες προσλήψεις, που πραγματοποιεί το Πανεπιστήμιο του Eindhoven, έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές στο να αυξήσουν την εκπροσώπηση γυναικών. Ραγδαία άνοδο σημείωσε η Ιρλανδία: από 0% γυναίκες πρόεδρους πανεπιστημίων το 2020, στο 54% των ιδρυμάτων να ηγούνται από γυναίκες ως το 2023, χάρη σε πολιτικές ισότητας.
Αναλυτικοί πίνακες με τα στοιχεία από όλα τα ελληνικά ΑΕΙ ΕΔΩ
Πηγή www.protothema.gr
Add Comment